Chầu bé Bắc Lệ là vị thánh chầu rất linh thiêng và thường xuyên hiển linh ngự đồng, chầu đứng cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà sau Chầu Mười Đồng Mỏ, cũng có lẽ là chầu đứng cuối nên được gọi Chầu Bé. Tuy thứ bậc chầu là cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà nhưng không một ai hầu mà chầu không ngự đồng, cứ mỗi khi chầu ngự đồng là cả một bầu không khí vui tươi hồ hởi đón chầu về đồng. Tên Bắc Lệ là địa danh nơi chầu hiển linh.
Đang xem: Bản văn chầu bé bắc lệ
“Ai lên tới Cao Sơn xứ LạngHỏi thăm đền chầu bé nơi naoHỏi ra Bắc Lệ đi vàoNgôi đền chầu ngự thấp cao mấy tầngNgàn cỏ hoa nghiêng mình rủ láBầy chim muông bách thú quỳ tâuChim oanh ríu rít bên lầu”
— Trích văn Chầu Bé Bắc Lệ
Nội dung bài viết
Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ
Thần tích Chầu Bé Bắc Lệ
Miền Bắc Lệ, Hữu Lũng, Lạng Sơn cho đến ngay nay vẫn lưu truyền nhiều thần tích về vị chúa bà linh thiêng anh linh nhất vùng Lạng Sơn – Chầu Bé Bắc Lệ, chầu vốn gốc người Nùng giáng sinh xuống miền Bắc Lệ, Hữu Lũng, Lạng Sơn dưới thời vua Lê Thái Tổ. Tương truyền rằng, Chầu Bé Bắc Lệ là do Mẫu Thượng Ngàn hóa thân, chầu có phép thần thông biến hiện do Đức Thái Tổ ban quyền, ra sức giúp vua Lê Thái Tổ trong cuộc kháng chiến mười năm chống quân Minh, và sau này được vua phong là Lê Mại Đại Vương. Vì vậy, đôi khi Chầu Bé cũng được người ta đồng nhất với Chúa Bà Sơn Trang.
Chầu Bé Bắc Lệ là vị thánh chầu có công lao giúp dân, giúp nước, anh linh hiển hách chống quân xâm lược nhà Minh, khi thanh nhàn ,chầu cùng các tiên nữ dạo chơi khắp chốn thắng cảnh hữu tình, dạy dân chúng trồng trọt chăn nuôi, lên rừng làm ruộng bậc thang, xuống sông suối đánh bắt cá tôm. Với phép thiêng, Chầu Bé lay núi chuyển ngàn, đôi lúc rong chơi chầu lấy tàu lá giả làm hàng bán để trêu đùa người trần gian. Tuy đành hanh, sắc sảo nhưng Chầu cũng hết sức nhân hậu, có việc dữ lành Chầu đều mách bảo cho người trần được biết mà tránh. Chầu anh linh giúp dân giúp nước độ người viễn xứ tha hương, lúc lại hiện hóa ra người bán hàng, chữa bệnh cứu người.
“Tuổi chầu Bé đương tuần trăng độPhép sơn trang đức tổ danh truyềnPhép tiên lay núi chuyển ngàn i i iBẻ ba tàu cỏ giả hàng bán chơiBạn Thổ, Mán nơi nơi tìm đếnĐàn ngũ âm múa lượn hát caChiều chiều thơ thần bên đồi i i i”
Chầu Bé Bắc Lệ khi loan giá ngự đồng
Chầu Bé Bắc Lệ cùng với Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn và Chầu Lục Cung Nương, là ba vị Thánh Chầu trên Thượng Ngàn hay về ngự đồng nhất. Tuy thứ bậc chầu cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà nhưng không một ai hầu mà không thỉnh chầu vệ ngự. Khi Chầu ngự về đồng thường hay mặc áo đen hoặc áo xanh chàm (trước đây chầu chỉ mặc quầy và áo ngắn đến hông), chân đi xà cạp, trên vai đeo gùi hoa. Khi Chầu về đồng, sau khi hành lễ khai quang rồi múa mồi. Đôi khi Chầu Bé có thể giống như Chầu Đệ Nhị và Chầu Lục trong nghi lễ chứng tòa Sơn Trang trong đàn mở phủ, sang khăn cho tân đồng hoặc chứng mâm giầu trình, ban tài phát lộc cho thanh đồng đệ tử cùng bách gia trăm họ. Có thể nói trong các giá hầu, giá Chầu Bé Bắc Lệ là một trong những giá hầu với âm hưởng và nghi thức vui tươi, rộn ràng, nhộn nhịp nhất.
Thanh đồng Kim Huệ (Thủ nhang Phủ Chính Tiên Hương – Phủ Dầy Nam Định) loan giá Chầu Bé Bắc Lệ.
Khánh tiệc Chầu Bé Bắc Lệ
Tiệc Chầu Bé Bắc Lệ vào ngày 20/9 âm lịch, có nơi tổ chức vào ngày 12/9 âm lịch.
Xem thêm: Bảng Tra Cung Khảm Là Gì ? Bảng Tra Cung Mệnh Và Niên Mệnh Cung Khảm Là Gì
Đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ
Đền thờ chính của Chầu Bé là ngôi đền nhỏ bên cạnh đền Bắc Lệ ở xã Thanh Tân, huyện Hữu Lũng, Lạng Sơn. Ngoài ra, ở một số bản đền có các Chầu Bé cũng trên Thượng Ngàn, là các vị chầu bé bản đền và chỉ khi về chính đền, các vị đó mới ngự. Ví dụ như: Chầu Bé Đông Cuông (ở Đền Đông Cuông, Yên Bái), Chầu Bé Đồng Đăng (ở Đền Đồng Đăng, Lạng Sơn); Chầu Bé Tam Cờ (ở Đền Tam Cờ, Tuyên Quang); Chầu Bé Đền Ghềnh (ở Đền Ghềnh, Hà Nội). Tuy có sự xuất hiện của các vị Chầu Bé tại các đền khác nhau, song người ta coi đó là Chầu Bé Bắc Lệ đang giáng hiện muôn nơi. Và đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ cũng là một địa điểm tâm linh linh thiêng nhất. Vào ngày lễ tiêc Chầu Bé, người dân địa phương và du khách muôn nơi nô nức đổ về khu di tích này để chiêm bái và thành tâm dâng lễ lên chầu, bên cạnh đó nghi thức thường thấy múc nước suối đền Bắc Lệ để lau tượng như một nghi thức thiêng liêng trong lễ tắm ngai tại đây.
Di tích lịch sử Đền Công Đồng Bắc Lệ.
Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ
Dưới đây ban biên tập xin gửi tới bạn độc là một vài bản hát văn Chầu Bé Bắc Lệ mẫu mực trong nghệ thuật hát văn Việt Nam. Văn Chầu Bé thường được sử dụng rất nhiều trong mỗi buổi thực hành nghi lễ.
Ai lên tới Cao Sơn xứ LạngHỏi thăm đền chầu bé nơi naoHỏi ra Bắc Lệ đi vàoNgôi đền chầu ngự thấp cao mấy tầngNgàn cỏ hoa nghiêng mình rủ láBầy chim muông bách thú quỳ tâuChim oanh ríu rít bên lầuPhượng Hoàng tung cánh về chầu Động TiênVượn trên non ru con rầu rĩThú lâm sơn cảnh đẹp tự nhiênMột bầu gió mát trăng thanhĐàn thông réo rắt bên duyền suối reoĐường uốn khúc quanh đèo dốc núiNúi hiểm nghèo đất sỏi đá ongMột bầu sơn thuỷ thong dongCông Đồng Bắc Lệ , Kì Cùng ,Thất KhêTrăm thứ quả mang về tiến MẫuHái rau bi, củ đậu măng tươiCơm lam , rau sắng củ màiKhoai môn đậu lạc sắn đồi rượu tămBạn tri âm đông đào tây liễuÁo xanh chàm yểu điệu vào raGót tiên quảy lẵng hái tràChân quấn xà cạp nón tu lờ,dao quaiMiệng chầu cười trăm hoa đua nởChầu phán tiếng Nùng , tiếng Thổ tiếng KinhĐàn thông dạo khúc thanh bìnhSênh ngô sáo trúc tính tình hoà caThường dạo cảnh Bảo Hà Trái HútĐền Đông Cuông Đức Đại tối linhTuyên Quang cảnh trí hữu tìnhNúi Dùm Mẫu ngự ,thác ghềnh cỏ hoaNgự cung cấm một toà thạch độngĐền Ỷ La lồng lộng ngôi caoCây Xanh chầu mắc võng đàoMỏ Than chầu ngự thấp cao mấy tầngCảnh núi rừng đèo heo hút gióThú sơn lâm hoa cỏ tốt tươiMinh Lương suối lượn quanh đồiChầu thường dạo cảnh khắp nơi hữu tìnhLai Châu, Suối Rút Hoà BìnhĐỉnh non Bắc Kạn một mình cheo leoSơn Lâm như nước thủy triềuKhi thăng khi giáng khi đầy khi vơiHôm nay tấu thỉnh khuyên mờiThỉnh mời Chầu Bé giáng nơi bản đềnĐăng trà quả thực dâng lênKhuông phù đệ tử thiên niên thọ trường.
Xem thêm: Soạn Bài Phương Pháp Tả Người Sgk Ngữ Văn 6 Tập 2, Soạn Bài Phương Pháp Tả Người
Kim chi ngọc diệp rành rànhChầu bé Bắc Lệ giáng sanh hạ trầnNúi xếp núi mấy tầng cao thấpCây chen cây tràn ngập màu lamĐền thờ chầu bé trên ngànCó con suối nhỏ bắc ngang chân đồiĐàn cá lội đua bơi rẽ sóngNước long lanh in bóng trăng thuNgàn thông cất tiếng hát ruHoa thơm quả ngọt bốn mùa ngát hươngChầu bé thượng Thổ Nùng chính gốcÁo chàm xanh khăn lục đội đầuĐai xanh kiềng bạc túi trầuTay cầm dao quắm,vác bầu nước kheDận hài sảo , đầu cài trâm dímVòng kim cương tam khí lồng tayHây hây mặt nước vơi đầyNhư bông hoa nở trước ngày đầu xuânTuổi Chầu bé đang tuần trăng độPhép sơn trang đức tổ ban truyềnPhép tiên biến lá làm thuyềnBẻ ba tàu cọ giả hàng bán chơiBạn Thổ Mán nơi nơi tìm đếnVượt cửa ngàn cung tiến quả hoaTụ Long ,Bảo Lạc, Tam CờSông Thao sông Cả sông Bờ sông DâuKhắp đâu đâu nức danh Thần NữTự cổ triều quốc sử còn ghiDanh thơm Nam Bắc Trung kỳGiúp dân hộ quốc độ trì bốn phươngSắc phong tặng đại vương trường trịTrên Bắc Lệ ngàn tú khí danh lamChim kêu vượn hót trên ngànTả thời bạch hổ hữu thời thanh longDòng bích lãng nước trong leo lẻoDải sông Tô uốn éo xinh ghêThông reo trúc hóa tứ bềĐền thờ cao ngất trông về Bắc NinhVẻ tinh tú bên ghềnh vị thuỷChầu giáng đền trấn trị yêu maChầu về trắc giáng điện tòaKhuông phù đệ tử vinh hoa thọ trường.Ngự :Tính hay vỏ đắng gừng cayTrầu têm cánh phượng , lại hay thuốc làoCon mới dâng lên một ống vôi đàoCau xanh cả quả, thuốc lào cả phong.Nguyên xưa hầu mẫu trên ngànPhán ra trăm tiếng , trao chung ngôn từTheo hầu Diệu Tín thiền sưAnh linh nổi tiếng, Bắc Lệ ngàn Lạng SơnTiên chầu bé tính tình sắc sảoViệc dữ lành mach bảo người trần gianAi ơi đừng thấy chầu dễ dàngAi mà thất trực chầu bé ra điều chanh chua.Biết ra phải đến kêu ngaySắm sanh sửa lễ hầu Vua tạ BàChữ sắt son kiệm cần liêm chínhĐiểm tô son cho nước Việt dài lâuLời chầu bé hôm nay con ghi nhớ làm đầu.
Kim chi ngọc diệp rành rànhChầu bé Bắc Lệ giáng sanh hạ trầnNúi xếp núi mấy tầng cao thấpCây chen cây tràn ngập màu lamĐền thờ chầu bé trên ngànCó con suối nhỏ bắc ngang chân đồiĐàn cá lội đua bơi rẽ sóngNước long lanh in bóng trăng thuNgàn thông cất tiếng hát ruHoa thơm quả ngọt bốn mùa ngát hươngChầu bé thượng vốn Nùng chính gốcÁo chàm xanh khăn lục đội đầuĐai xanh kiềng bạc túi trầuTay cầm dao quắm,vác bầu nước kheDận hài sảo , đầu cài trâm tríVòng kim cương tam khí lồng tayHây hây mặt nước vơi đầyNhư bông hoa nở trước ngày đấu xuânTuổi Chầu bé đang tuần trăng độPhép sơn trang đức tổ ban truyềnPhép tiên biến lá làm thuyềnBẻ ba tàu cọ giả hàng bán chơiBạn Thổ Mán nơi nơi tìm đếnVượt cửa ngàn cung tiến quả hoaTụ Long ,Bảo Lạc, Tam CờSông Thao sông Cả sông Bờ sông DâuKhắp đâu đâu nức danh Thần NữTự cổ triều quốc sử còn ghiDanh thơm Nam Bắc trung KỳGiúp dân hộ quốc độ trì bốn phươngSắc phong tặng đại vương trường trịTrên Bắc Lệ ngàn tú khí danh lamChim kêu vượn hót trên ngànTả thời bạch hổ hữu thời thanh longDòng bích lãng nước trong leo lẻoDải sông Tô uốn éo xinh ghêThông reo trúc mọc tứ bềĐền thờ cao ngất trông về Bắc NinhVẻ tinh tú bên ghềnh vị thuỷChầu giáng đền trấn trị yêu maChầu về trắc giáng điện tòaKhuông phù đệ tử vinh hoa thọ trường