Soạn Bài: Quá Trình Tạo Lập Văn Bản (Chi Tiết), Bài Học: Quá Trình Tạo Lập Văn Bản

Câu hỏi 1: Khi nào người ta có nhu cầu tạo lập (làm ra, viết, nói) văn bản? Lây việc viết thư cho một người nào đó làm VD, hãy cho biết điều gì thôi thúc người ta phải viết thư?

Gợi ý:

Trong cuộc sống, khi cần trao đổi thông tin và giao tiếp với một đối tượng nào đó chúng ta có nhu cầu tạo lập văn bản. VD muốn trao đổi thông tin về tình hình bản thân kèm theo những lời hỏi thăm, động viên, chia sẻ chúng ta có thể viết thư.

Đang xem: Quá trình tạo lập văn bản

Câu hỏi 2: Sau khi xác định các vấn đề: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết về cái gì? Viết như thế nào? Cần phải làm những việc gì đề viết được vãn bản? 

Gợi ý:

Đế có một dàn ý tốt, tránh lộn xộn, lặp ý hoặc thiếu cân đối, ta phải tìm ý, sắp xếp các ý theo một trật tự trước sau sao cho hợp lí, từ đó sẽ có một bố cục chặt chẽ, rõ ràng, thế hiện đúng định hướng.

Câu hỏi 3: Chỉ có ý và dàn bài mà chưa viết thành văn thì đã tạo được một văn bản chưa? Hãy ‘Cho biết việc viết thành văn ây cần đạt được những yêu cầu gì?

Gợi ý:

Trong quá trình tạo lập văn bản, diễn đạt thành lời văn là công đoạn chiếm nhiều thời gian nhất. Chỉ có dàn ý mà chưa viết thành văn thì chưa tạo thành văn bản.

Do vậy, tất cả các yêu cầu: đúng chính tả, đúng ngữ pháp, dùng từ chính xác, sát với bố cục, có tính liên kết, có mạch lạc, lời văn trong sáng, kế chuyện hấp dẫn đều là những yêu cầu không thể thiếu đôi với mọi kiểu văn bản. Riêng yêu cầu “kể chuyện hấp dẫn” là không bắt buộc đối với văn bản không phải là tự sự.

Câu hỏi 4: Trong sản xuất bao giờ cũng có bước kiểm tra sản phẩm. Có thể coi văn bản là một loại sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành không? Nếu có thì sự kiếm tra đó cần dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể nào?

Gợi ý:

Nếu như sản phẩm là kết quả của sức lao động thì văn bản là một sản phẩm của trí tuệ con người. Do vậy, sau khi hoàn thành nhất thiết cần phải kiểm tra theo các tiêu chuẩn như đã nêu ở trên.

LUYỆN TẬP

Bài tập 1. Em đã từng tạo lập văn bản trong những tiết tập làm văn. Hãy trả lời các câu hỏi trong SGK.

Gợi ý:

a- Trong các tiết tập làm văn, điều mà em muôn nói khi tạo nên các văn bản ấy là thật sự cần thiết vì trong cuộc sông nói chung, chúng ta chỉ có nhu cầu tạo lập văn bản khi muốn nói điều thật sự cần thiết.

b- Tuỳ vào sự liên hệ với bản thân HS bộc lộ điều mà mình đã thật sự quan tâm đến việc viết cho ai chưa.

Việc quan tâm (hay thiếu quan tâm) đến đối tượng, nội dung, mục đích của quá trình tạo lập văn bản đã ảnh hưởng và chi phối đến nội dung và hình thức bài viết. Do vậy các em cần quan tâm đến các yếu tố trên để xây dựng văn bản.

c- Xây dựng bố cục là công đoạn vô cùng quan trọng để tạo nên một hệ thống rành mạch và hợp lí. Việc làm đó sẽ đảm bảo cho nội dụng các phần, các đoạn trong văn bản thống nhất, chặt chẽ với nhau giúp cho người viết dễ dàng đạt được mục đích giao tiếp đã đặt ra. Và ngược lại, nếu khi làm bài HS không lập dàn bài (không xây dựng bô’ cục) thì bài văn trở nên tuỳ tiện, thiếu chặt chè, ý này lặp, chồng chéo ý kia. Điều đó sẽ dẫn đến một kết quả tất yếu là bài viết có chất lượng kém.

d- Văn bản là sản phẩm của trí tuệ, là kết quả của quá trình tư duy của con người. Bởi vậy, không thế tránh khỏi những thiếu sót khi chúng ta tạo lập văn bản. Vì vậy, đọc và sửa chữa là công đoạn cần thiết giúp ta phát hiện những lỗi về diễn đạt (dùng từ, đặt câu). Việc sắp xếp các ý có thể chưa hợp lí, việc liên kết có thế chưa chặt chẽ, mạch lạc. Tất cả những điều đó sẽ được người đọc phát hiện và chĩnh sửa đế’ tạo thành một văn bản hoàn chĩnh mang lại hiệu quả giao tiếp cao.

Bài tập 2. Có một bạn khi báo cáo tình hình học tập trong Hội nghị học tôt của trường đã làm như sau:

a- Bạn chỉ toàn kể lại việc mình đã học như thế nào và đã đạt được những thành tích gì trong học tập.

b- Bạn đã hướng về phía các thầy cô giáo, luôn nói: “Thưa các thầy cô” để mở đầu mỗi đoạn và lúc nào cũng xưng em.

Theo em, như thế có phù hợp không, nên điều chỉnh như thế nào cho phù hợp?

Gợi ý:

Bạn đã báo cáo kinh nghiệm như trên là chưa hợp lí vì:

Thứ nhất, kinh nghiệm học tập phải được rút ra từ nhận thức của bản thân. Nó không phải chĩ dừng lại ở việc kế lại bạn đã học thê’ nào và đã đạt được những thành tích gì trong học tập mà cơ bản là phải biết kết hợp kinh nghiệm gì quý báu từ thực tê’ ấy đế giúp các bạn khác cùng tiến bộ.

Xem thêm: Cách Chuyển Nhạc Chuông Từ Iphone Sang Iphone Để Iphone, Chia Sẻ Bài Hát Với Garageband Cho Iphone

Thứ hai, đối tượng giao tiếp trong hội nghị thực sự không phải là các thầy, cô giáo mà là các bạn HS. Vì vậy nếu bạn muốn nói: “Thưa các thầy cô” để mở đầu mỗi đoạn và lúc nào cũng xưng em là không đúng. Bạn phải sửa lại cách xưng hô là bạn, tôi, mình cho phù hợp với đối tượng giao tiếp là các bạn HS. 

Bài tập 3. Trong một buổi thảo luận tổ, nhiều bạn đã đồng ý rằng: muốn tạo lập một văn bản thì phải có bô cục dưới dạng một dàn bài. Nhưng các bạn còn chưa rõ:

a- Dàn bài ấy có bắt buộc phải viết thành những câu viết trọn vẹn, đúng ngữ pháp không? Những câu đó có nhát thiết phải liên kết chặt chẽ với nhau không?

b – Một dàn bài thường chứa đựng nhiều mục lớn nhỏ khác nhau. Vậy phải làm thế nào đế có thể:

– Phân biệt được mục lớn, mục nhỏ?

– Biết được các mục ấy đã đầy đủ chưa và đã được sắp xếp rành mạch, hợp 11 chưa?

Em sẽ trả lời như thế nào cho những thắc mắc trên?

Gợi ý:

a- Khi xây dựng dàn bài, các câu trong đó cần phải chính xác về ngữ pháp, được liên kết chặt chẽ với nhau. Mặc dù không nhất thiết phải là những câu văn hoàn chỉnh song cần phải viết đủ ý, ngắn gọn và dễ hiếu Dàn bài giống như một bản dự thảo, người viết lên kế hoạch trước đế đến khi viết bài hoàn chỉnh sẽ dựa vào đó để viết, nhằm tạo ra một bài viết có chất lượng.

b- Một dàn bài thường có nhiều mục lớn, nhỏ khác nhau. Để phân biệt được ta phải quy định các phần, các mục lớn nhỏ trong dàn bài bằng một hệ thống được quy định chặt chẽ. VD: phần mở bài, thân bài, kết bài ta quy định bằng sô’ Lamã, các ý nhỏ ta quy định bằng số và chữ cái thường, bằng các gạch đầu dòng.

– Biết được các mục trên vẫn chưa đầy đu mà cơ bản là việc trình bày các phần, các mục ấy phải rành mạch và hợp lí, chẳng hạn như: sau mỗi phần, mục, mỗi ý lớn đều phải xuống dòng; phần, mục, ý ngang bậc nhau thì phải viết thẳng hàng còn ý nhỏ thì phải viết lùi vào sau ý lớn.

Bài tập 4. Em hãy thay mặt En-ri-cô viết một bức thư cho bố nói lên nỗi ân hận vì đã trót nói lời thiếu lề độ với mẹ kính yêu. Đế viết bức thư đó, em phải thực hiện những việc gì?

Gợi ý: 

Đế thay mặt En-ri-cô viết thư cho bố em phải thực hiện đầy đủ những việc sau:

– Xác định đối tượng (viết cho ai?), nội dung (trình bày những ăn năn hối lỗi của mình sau khi đọc thư của bố), mục đích của việc viết thư (xin bố tha thứ cho hành động vô lễ với mẹ).

– Tìm ý và sắp xếp các ý.

– Xây dựng dàn bài.

– Viết lá thư.

– Đọc và sửa chữa.

Có thể tham khảo dàn ý sau:

Mở bài:

– Nêu lí do viết thư cho bố.

Thân bài:

– Tâm trạng xúc động khi đọc thư bố.

– Con đã vô cùng ân hận và tỏ thái độ hối lỗi.

– Con thấu hiểu nhiều hơn những hi sinh của bố và mẹ.

Xem thêm: Khoảng Cách Giữa Hai Đường Thẳng Và Phương Pháp Tính Khoảng Cách

– Con sẽ cố gắng tu dưỡng về đạo đức và vươn lên trong học tập để làm vui lòng bô mẹ.

Kết bài:

– Nêu lên quyết tâm sửa chữa những lỗi lầm, thể hiện lòng biết ơn người bố đã chân thành dạy bảo.