Tài Liệu Tổng Hợp Các Sơ Đồ Tư Duy Địa Lý Lớp 6, Sơ Đồ Tư Duy Địa Lý Lớp 11

Hiệnnay, đa số học sinh (HS) lớp 6 học tập Địa lí một cách thụ động, nhớ kiến thứcmột cách máy móc. Thông thường để học thuộc một bài, HS thường phải đọc đi đọclại hoặc viết đi viết lại cáckiến thức cho đến khi nhớ. Cách họcnày thật vất vả mà hiệu quả không cao. Đó cũng chính là một trong những nguyênnhân làm HS không hứng thú học tập môn Địa lí.

Bản đồ tư duy – Mind map do Tony Buzan sáng lập là hình thức ghi chép để mở rộng một ý tưởng, hệ thống hóa một chủ đềhay một mạch kiến thức,…

Đang xem: Sơ đồ tư duy địa lý lớp 6

Khi HS lớp 6 biết cách vẽ bản đồ tư duy (BĐTD), các em sẽ pháthuy tối đa khả năng tư duy của cả 2 bán cầu não (bán cầu não tráixử lí các thông tin logic, con số, đường nét, từ ngữ, phân tích… Bán cầu nãophải xử lí thông tin về tưởng tượng, màu sắc, không gian, cấu trúc, nhịp điệu,…của đối tượng). Nhờ đó, cácem sẽ nhớ nhanh được những kiến thức trọng tâm, những kĩ năng đã được học trongbài, tạo cho các em hứng thú trong học tập và sáng tạo không ngừng.

Bài viết này trình bày những kinh nghiệm hướngdẫn HS sử dụng bản đồ tư duy để tổngkết bài học Địa lí lớp 6.

1. Ýnghĩa của việc sử dụng bản đồ tư duy trong học tập Địa lí

– Sử dụng BĐTD giúp HS dễ dàng hệ thống hóa kiến thức củamột bài, một chương hay toàn bộ chương trình học.

– Khi vẽ BĐTD, HS phải sử dụng cả bán cầu não trái và báncầu não phải để suy nghĩ vì vậy các em sẽ phát huy được tối đa khả năng tư duycủa bản thân và luôn hứng thú trong học tập.

– Sử dụng BĐTD để tổng kết nội dung đã học, HS có thể vẽthêm các nhánh mới (phát triển ý tưởng mới) theo cách hiểu của mình. Nhưvậy, vẽ BĐTD để tổng kết bài học giúp các em bước đầu tập nghiên cứu khoa học.

– BĐTDgiúp GV và HS dễ dàng trình bày ý tưởng trước lớp và tiết kiệm được thời gianghi chép, tăng sự linh hoạt trongbài giảng, giúp HS nắm bắt được kiến thức qua một bản đồ thể hiện các liên kết chặt chẽ củatri thức.

– Ở cùng một nội dung kiến thứckhi vẽ BĐTD mỗi HS sẽ dùng màusắc, hình ảnh, các cụm từ diễn đạt theo cách riêng của mình vì vậy vẽ BĐTD pháthuy được tối đa khả năng sáng tạo của HS, tăng tính độc lập và rèn luyện khả năng tự họccho HS.

2. Hướng dẫn HS vẽ bản đồ tư duy

Đểgiới thiệu BĐTD tới HS, GV có thể đưa ra một BĐTD vẽ sẵn. Ví dụ :BĐTD tổng kết bài 13 – Địa hình bề mặt Trái Đất (Địa lí lớp 6).

GV giới thiệu về bản đồ tư duy và hướng dẫn HS các bước đểvẽ BĐTD như sau :

Chủ đề nằm ở chính giữa, có thể viết tên hoặc vẽ 1 hình ảnh thể hiện chủ đề của bản đồ tư duy. (Tên của chủ đề có thể là tên 1 đề mục, tên bài học).
Từ trung tâm của bản đồ tư duy vẽ các nhánh chính, mỗi nhánh thể hiện 1 nội dung chính của chủ đề (Nên dùng các đường cong với các màu sắc khác nhau để dễ nhớ các nội dung bài học).
Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ thể hiện các đặc điểm của nhánh chính.

Sau khi giới thiệu về BĐTD, GVyêu cầu HS trình bày các kiến thức được thể hiện trên bản đồ tư duy bằng lờicho cả lớp cùng nghe.

Trong những giờ dạy tiếp theo, GV sử dụng phương pháp đàmthoại để HS cùng tham gia vẽ BĐTD.Lúc đầu có thể dùng các cụm từ ngắn để mô tả đặc điểm, ví dụ : phân loại núitheo tuổi thì có 2 loại núi là núi già và núi trẻ. Núi già có đỉnh tròn, sườnthoải, thung lũng rộng. Núi trẻ có đỉnh nhọn, sườn dốc, thung lũng sâu.

Sau khi HS dùng lời để mô tả đặc điểm của đối tượng, GVkhuyến khích các em sử dụng hình ảnh để thể hiện đặc điểm của đối tượng, pháthuy tối đa khả năng sáng tạo của HS và giúp các em dễ nhớ bài học, ví dụ :

GV nên dùng phấn màu (bút màu) trong quá trình vẽ BĐTD để hình thành cho các em thóiquen dùng màu sắc để thể hiện các nội dung khác nhau.

3. Hướng dẫn HS sử dụng bản đồ tư duy đểtổng kết bài học Địa lí lớp6

Tùytheo mức độ làm quen với bản đồ tư duy, mục tiêu bài học, trình độ của HS vàđiều kiện cơ sở vật chất của nhà trường, GV có thể hướng dẫn HS sử dụng bản đồtư duy để tổng kết bài học bằng nhiều cách khác nhau.

Xem thêm: Cretoxyrhina: Loài Cá Mập Megalodon, Cuối Cùng Khoa Học Cũng Giải Đáp Được

3.1. Hướng dẫn HS sử dụng BĐTD vẽ sẵnđể tổng kết bài học

Đểrèn luyện kĩ năng vẽ BĐTD khi HS vẽ chưa thật sự thành thạo, GV nên sử dụng cácBĐTD vẽ sẵn để tổng kết bài học và yêu cầu HS trình bày lại toàn bộ nội dungcủa bài học. Ví dụ BĐTD tổng kết bài13. Địa hình bề mặt Trái Đất.

GVhướng dẫn HS trình tự thuyết trình BĐTD như sau : Nội dung chính của bài học nằm ở trung tâm của BĐTD. Các ý trình bày được phát triển dựa trên các hình ảnh và từ khoá củaBĐTD. HS chọn thứ tự các ý để trình bàytheo hướng bắt nguồn từ trung tâm dichuyển ra phía ngoài và sau đó là theo chiều kim đồng hồ. Trong quá trình HS trình bày, GV nên khíchlệ HS đề xuất để mở rộng nội dung của BĐTD.

Với đối tượng HS giỏi, GV có thể dùng BĐTD có những nội dung chưa hợp lí (thiếu nội dung chính, diễn đạt quá dài dòng, vẽ hìnhminh họa quá phức tạp hoặc không liên quan tới nội dung cần thể hiện,…) vàyêu cầu HS phát hiện lỗi và chỉnh sửa lại cho hợp lí.

Dùng BĐTD vẽ sẵn giúp HS nhanh chóng nhớ được cách vẽBĐTD và nâng cao khả năng thuyết trình nội dung đã học trước cả lớp.

3.2.Hướng dẫn HS hoàn thành BĐTD khuyết thiếu để tổng kết bài học

Khi HS đã có kĩ năng vẽ BĐTD, GV thiết kế các BĐTD khuyếtthiếu để yêu cầu HS tổng kết bài học, ví dụ : BĐTD tổng kết bài 22 – Các đớikhí hậu trên Trái Đất (Địa lí lớp 6).

Hoạtđộng dạy học sẽ được thực hiện như sau :

– GVgiao nhiệm vụ cho HS : Dùng các cụm từ ngắn gọn để điền các thông tin còn thiếuvà vẽ thêm hình ảnh liên tưởng cho BĐTD, sau đó trình bày trước cả lớp nội dungcủa BĐTD.

-Trong quá trình HS trình bày, GV có thể yêu cầu HS giải thích ý nghĩa của cáchình vẽ liên tưởng để các HS khác có thể học tập cách sử dụng hình ảnh của bạntrong một không khí học tập vui vẻ, củng cố sự tự tin và nâng cao hiệu quả vẽ BĐTD cho HS.

DùngBĐTD khuyết thiếu để kiểm tra việc nắm kiến thức của HS sau bài học sẽ giúp choGV tiết kiệm được thời gian mà vẫn đánh giá được chính xác cả phần hiểu và phầnnhớ của HS đối với nội dung bài học, tránh được tình trạng học vẹt của HS.

3.3. Tổ chức HS làm việc theo cặp,nhóm để vẽ BĐTD tổng kết bài học

Để HS có thể chia sẻ với nhau về cách vẽ BĐTD và tiếtkiệm thời gian khi tổ chức các hoạt động dạy học, cuối giờ học GV nên tổ chứcvẽ BĐTD theo cặp, nhóm theo các bước sau:

Bước 1: GVchia nhóm HS (HS trong cùng nhóm có thể khác nhau về trình độ, về tính cách vànăng khiếu hội họa…) và giao nhiệm vụ cho các nhóm.

Bước 2: HStrao đổi trong nhóm để vẽ BĐTD. GV yêu cầu các HS trong nhóm làm việc cá nhântrước, sau đó tập hợp lại và chia sẻ thông tin với nhau.GV giám sát thảo luận, phát hiện cácvấn đề còn gây tranh luận ở mỗi nhóm nhưng không giải đáp thắc mắc ngay.

Bước 3: Đại diện các nhóm trìnhbày trước lớp nội dung BĐTD của nhóm mình. Các nhóm khác nhận xét đúng sai hoặcđề xuất quan điểm của nhóm mình. GV tổng kết, nhận xét ưu nhược điểm về nộidung và hình thức trình bày của các BĐTD.

Ví dụ : Bản đồ tư duy của HS lớp 6A5 trường THCS NguyễnTất Thành về đặc điểm của đồng bằng – bài 14. Địa hình bề mặt Trái Đất.

Tổchức cho HS vẽ BĐTD theo cặp, nhóm sẽ tạo ra nhiều sản phẩm BĐTD khác nhau vớicùng một nội dung. Qua đó, GV có thể yêu cầu HS tìm ra các phương pháp thể hiệnưu việt để các em học tập lẫn nhau cách vẽ BĐTD và động viên những nhóm HS cósản phẩm tốt.

Tổchức HS vẽ BĐTD theo cặp, nhóm giúp các em biết cách lập kế hoạch, phân côngcông việc, hợp tác với bạn để hoàn thành yêu cầu của GV. HS có cơ hội phát huy tối đa sáng tạo của mình, lắng nghe và chia sẻ những kinh nghiệm vẽ BĐTDvới bạn cùng lớp.

3.4.Sử dụng các phần mềm để vẽ BĐTD

Khi HS đã vẽ BĐTD thành thạo, GV yêu cầu HS vẽ bản đồ tưduy độc lập để tổng kết bài học. Với đối tượng HS khá giỏiGV có thể hướng dẫn HS cách download các phần mềm vẽ bản đồ tư duy trênInternet để vẽ bản đồ tư duy trên máy tính (ví dụ phần mềm Buzan”s iMindMap V5rất dễ sử dụng và tạo ra các sản phẩm bản đồ tư duy rất đẹp mắt).

GVhướng dẫn HS lần lượt làm theo các bước sau:

-Dowload phần mềm vẽ BĐTD từ Internet.

-Mở chương trình.

->Chọn hình ảnh trung tâm cho sơ đồ : vào Browse để chọn file ảnh làm hình ảnhtrung tâm.

->Điền nội dung cho hình ảnh trung tâm (viết vào ô Enter some text for yourcentral idea) –> bấm chọn create để hoàn thành.

->Lấy các nhánh nội dung : Di chuột tới hình ảnh trung tâm, thấy một chấm đỏ xuấthiện, kích chuột trái vào chấm đỏ và kéo đến vị trí mong muốn, thả chuột. Để vẽcác nhánh khác chỉ việc kéo và thả,…

->Viết nội dung vào nhánh : Di chuột vào nhánh, kích đúp chuột trái – > Nhậpnội dung cho nhánh vào ô Text box.

->Nhập nội dung cho các nhánh nhỏ nhằm thể hiện chủ đề 1 cách sâu sắc: Di chuộttới phần cuối của nhánh lớn – chấm đỏ xuất hiện -> kéo, thả,….

->Chèn hình ảnh : Chọn nhánhcần chèn – > vào Inrert, chọn Branch Image -> vào file ảnh để chọn.

……….

Xem thêm: Mai Thu Huyền – : Hé Lộ Chuyện Đời Tư Của Nữ Diễn Viên

Trongquá trình tổ chức các hoạt động dạy học với BĐTD, GV luôn chú ý khuyến khích,động viên HS thể hiện sự sáng tạo của bản thân và tránh mắc các lỗi sau :

+Sử dụng những đoạn văn quá dài để diễn đạt nội dung;

+Ghi quá nhiều ý không cần thiết;

+Dùng các hình vẽ quá phức tạp, không liên quan trực tiếp tới chủ đề kiến thức,làm mất nhiều thời gian.

Thựctế cho thấy các em HS lớp 6 luôn hứng thú với việc sử dụng BĐTD để tổng kết vàhọc tập Địa lí. Sử dụng thành thạo vàhiệu quả BĐTD giúpHS có thể tự mình tổng kết, hệ thống hóa kiến thức một cách khoa học và logic,đây là cơ sở để nâng cao hiệu quả học tập Địa lí của các em ở những lớp caohơn.